بيماري هاي مرتبط با استخر هاي شنا
در فصل گرم، شنا به تن آدم می‌چسبد. تابستان که می‌آید، بازار استخرها رونق می‌گیرد و شنا تبدیل میشود به یک تفریح پرطرفدار و لذت‌بخش و البته نه چندان بی‌خطر. می‌پرسید کدام خطر؟ جوابش ساده است: بیماریهای ناشی از تفریحات آبی. این بیماری‌ها معمولاً از طریق بلع، تنفس و تماس پوست بدن با آب آلوده استخرها، چشمه‌های آب معدنی، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریا‌ها منتقل و منتشر می‌شوند و فهرست عریض و طویلی دارند: عفونت‌های پوست، گوش، چشم، اسهال و ... بد نیست با برخی از مهم‌ترینِ این بیماری‌ها و راه‌های پیشگیری از آنها بیشتر آشنا شوید.
تفریحات آبی در استخرهای شنا، پارک‌های آبی، حوضچه‌های آب گرم، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریا‌ها صورت می‌‌پذیرد. شنا، یکی از محبوب‌ترین ورزش‌های دنیا و راهی شاد، فعال و سالم برای گذران اوقات فراغت است. در طول قرن گذشته، استفاده از سیستم‌های مدرن ضد عفونی‌کننده استخرها باعث بهبود کیفیت تفریحات و سرگرمی‌های آبی شده است. با وجود این، در دهه اخیر، درصد شیوع بیماریهای ناشی از شنا افزایش چشمگیری داشته است. با تمرین رفتارهای بهداشتی می‌توان خطر این بیماری‌ها را به حداقل رساند.
طبق آمار، بیشترین بیماریهای ناشی از شنا در استخرهای عمومی، عبارت است از بیماریهای پوستی، به ویژه انواع حساسیت‌های پوستی و عفونت‌های قارچی. پس از این بیماری‌ها، ناراحتی معده (به ویژه زخم معده) و ناراحتی‌های گوش (به ویژه عفونت قسمت میانی گوش)، از شایع‌ترین بیماری‌هایی هستند که در استخرهای آلوده منتقل می‌شوند. بر اساس نظر متخصصان، استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های مناسب و رعایت بهداشت توسط شناگران، مهم‌ترین عامل در جلوگیری از آلودگی استخرها است.
استخر شنا به حجم مشخصی از آب اطلاق می شود که معمولاً در یک فضا با ابعاد و اندازۀ مشخص محصور شده است . آب استخرها معمولاً از منابع آب آشامیدن هستند که با اضافه کردن مواد گندزدا تصفیه شده اند... استخرها به صورت استخرهای با آب گردشی با فیلتراسیون و گندزدایی یا بندرت (اگر اجاره داده شود) فقط با گندزدایی به صورت استخرهای پر و خالی شونده یا استخرهای با جریان مداوم طراحی و بهره بردای می گردند. استخرهای شنا را به صورت زیر طبقه بندی می نمایند:
استخرهای پر و خالی شونده (fill and draw pool)
این استخرهای با آب تازه پر شده ، برای دوره زمانی مشخص مورد استفاده قرار می گیرد، سپس آب تخلیه شده، استخر تمیز می گردد و مجدداً آب گیری می شود . استفاده از این استخرهای به خاطر مصرف زیاد آب ، مشکلات در حفظ نظافت و آلودگی آب توصیه نمی شود ودر بعضی از کشورها استفاده از آنها ممنوع شده است.
استخرهای با گردش آب (Recirculating swimming pool)
در این استخرها آب توسط پمپ، از سیستم تصیفه عبور نموده و بعد از گندزدائی مجدداً به استخر برگشت داده می شود. آب از دست رفته توسط تبخیر، ریخت و پاش و پاشیده شدن آب به اطراف، و آب شستشوی معکوس صافی ها با آب تازه جایگزین می گردد. این استخرها اگر بطور مناسب بهره برداری شوند از نظر بهداشتی بهترین نوع استخرها هستند که حداکثر تعداد افراد می توانند در یک دوره زمانی در آن شنا کنند. اتلاف آب در این استخرها حداقل است و مصارف سوخت برای گرم نمودن آب نیز پائین است.
استخرهای با جریان مدام آب (flow – through pool)
استخرهایی هستند که بطور مرتب جریانی از آب تازه قابل قبول، بدون تصفیه به آنها وارد می شود که این امر، باعث می گردد به همان میزان آب بصورت سرریز از استخر خارج گردد. گرچه در این استخرها، آلودگی باکتریایی کاهش می یابد، ولی بطور کامل از استخر خارج نمی شود. میزان آلودگی باقیمانده در این استخرها به تعداد دفعاتی که در 24 ساعت آب استخر تعویض می شود، بستگی دارد.
2. اهمیت بهداشتی آب استخرهای شنا
خطرات میکروبی
استخر شنا محل بسیار مناسبی برای انتقال بیماریهای پوستی و عفونی می باشد. اهمیت بهداشتی آب استخرهای شنا در رابطه با کیفیت میکروبی و شیمیایی آب می باشد. بعلت اینکه در یک مدت زمان محدود تعداد زیادی از افراد همزمان از استخر استفاده می کنند، بنابراین استخرهای شنا همیشه با مسائل و خطرات بهداشتی همراه می باشند. چنانچه اگر آب تأمینی برای استخر کاملا سالم هم باشد ، ورود حتی مقادیر جزئی باکتریهایی پاتوژن توسط شناگران احتمال خطر عفونت را بهمراه دارد . آب شناگاه ها اگر چه به مصرف شرب نمی رسند اما در صورت تماس با بدن انسان یا بلع اتفاقی موجب انتقال بیماری به انسان می شود. بخصوص در مواردی که آب دارای باقیمانده مواد گندزدای فعال (مانند کلر) به مقدار کافی نباشد. این خطر بیشتر می شود. از بین بیماری های منتقله می توان به بیماری های زیر اشاره نمود
تب تیفوئید، دیسانتری، تراخم، لیپتوسپیروزیس، انتقال کرم های حلقوی و دیگر عفونت های پوستی، ، خارش شناگران، بیماریهای دستگاه تنفسی مثل عفونت سینوس ها عفونت گوش و گلو.لیپتوسپیرا و لژیونلا پنوموفیلا نیز می توانند از طریق آب شناگاهها منتقل شوند.
بیماری گوارشی حاد (Acute Gastrointestinal Ilness) یا AGI از طریق آب شناگاه ها انتقال می یابد . خارش پای شناگران که شیستوزومای غیر انسانی عامل آن است نیز منتقل می شود. عفونت پای ورزشکاران (Athlet’s foot) که عامل آن گونه ای قارچ تریکوفیتون (عفونت درلابلای انگشتان پا ایجاد می شود) می باشد از طریق شنا در آب آلوده منتقل می شود.
خطر بیماریهای مرتبط با پروتوزئرها در استخرهای شنا عمدتاً به دو انگل ژیاردیا و کریپتوسپوریدیوم مربوط می شود. این دو ارگانیسم دارای کیست بوده و مقاومت بالایی نسبت به شرایط نامساعد محیط و گندزداها دارند . هر دو آنها در مقادیر کم هم عفونت زا بوده و به میزان زیاد توسط افراد آلوده دفع می شوند. علائم عفونت با ژیاردیا شامل اسهال، قولنج، کاهش اشتها، خستگی و تهوع و علائم عفونت با کریپتوسپوریدیوم اسهال، استفراغ، تب و دردهای شکمی است.
ژیاردیالامبلیا بوسیله بلعیدن و فرو بردن احتمالی آب آلوده استخرهای شنا منتقل می شود. نگلریا فاولری از پروتوزوئرهائی می باشد که از آبهای آلوده و استخرهای شنا جدا شده و می تواند عامل بیماری مننگو آنسفالیت آمیبی گردد. اغلب بعد از 4 تا 5 روز که این آمیب به بدن وارد می شود می تواند باعث مرگ گردد. این پروتوزوئر از طریق غشاهای موکوسی به بینی وارد میشود و به سیستم اعصاب مرکزی می رسد. این بیماری بیشتر در اثر شنا کردن و شیرجه رفتن در استخرهای آب گرم گزارش شده است
میكروبی كه سلولیت ایجاد می‌كند
از میكروب‌های دیگری كه از طریق آب و وسایل عمومی استخرها منتقل میشود، خانواده استاف‌هاست. این میكروب بیشتر در اثر استفاده از دمپایی، حوله، شانه و دیگر وسایل مشترك میان افراد منتقل میشود و از طریق آب استخر باعث عفونت‌های پوستی و ایجاد سلولیت شود. علاوه براین، استفاده از وسایل مشترك یا حتی راه رفتن بدون دمپایی كنار استخر و سطوح مرطوب می‌تواند باعث انتقال ویروس هرپس یا همان تبخال شود. این ویروس نمی‌تواند مدت زیادی در محیط زنده بماند، در نتیجه تنها در صورتی منتقل میشود كه فرد بلافاصله پس از شخص مبتلا از وسایل عمومی استفاده كند. برای مثال فرض كنید فردی تبخال فعال دارد و در محلی می‌نشیند، به‌صورتی كه ضایعه‌اش با آن سطح تماس پیدا می‌كند و بعد از او فرد دیگری بلافاصله در آن مكان می‌نشیند یا از حوله‌اش استفاده می‌كند، در این صورت به‌طور حتم ویروس تبخال به او منتقل خواهد شد.
اگر بعد از شنا جوش می‌زنید...
یكی از میكروب‌های قابل انتقال از آب كه می‌تواند مشكلات پوستی ایجاد كند، سودوموناس نام دارد. این میكروب بسیار مقاوم است و حتی با وجود مواد ضدعفونی‌كننده همچنان می‌تواند در آب، به‌خصوص آب گرم رشد كند. اگر یك فرد سالم به این میكروب مبتلا شود، در صورتی كه مشكل سیستم ایمنی نداشته باشد، پس از شنا كردن متوجه جوش‌های پوستی پراكنده و آبدار مانند آبله‌مرغان خواهد شد. اما نگران نباشید، این جوش‌ها را می‌توان به راحتی و با استفاده از درمان‌های موضعی یا خوراكی از بین برد و طول درمان آن تنها 2 تا 3 روز است. علاوه بر این، سودوموناس می‌تواند باعث عفونت گوش شود. به این صورت كه میكروب روی گوش خارجی می‌نشیند و باعث خارش شدید و ترشحات چركی در كانال و مجرای گوش میشود. اما با این حال عفونت خطرناكی ایجاد نمی‌كند و با استفاده از درمان های موضعی می‌توان آن را برطرف كرد.
تفریحات آبی و آدم‌های با استعداد
چه کسانی استعداد بیشتری برای مبتلا شدن به بیماریهای ناشی از تفریحات آبی دارند؟ کارشناسان می‌گویند: «کودکان، زنان باردار، افرادی که دچار ضعف دستگاه ایمنی هستند (مثلاً بیمارانی که سابقه شیمی‌درمــــانی دارنــد)، در صورت قرار گرفتن در معرض این بیماری‌ها، دچار مشکلات جدی‌تری خواهند شد و لازم است که این افراد پیشاپیش با پزشک خود مشورت کنند.»
طرز ورود میکروبها به آب استخر
ورود میکروبها از بدن شناگران به درون آب معمولاً از طریق مدفوع است. ممکن است بعضی از شناگران دچار اسهال باشند . پس همیشه خطر آلودگی آب وجود دارد و برای جلوگیری از انتقال چنین بیماری‌هایی، بهترین راه این است که این افراد شناسایی شوند و اجازه شنا به آنها داده نشود؛ هر چند که نمی‌توان جلوی آنها را گرفت یا به طور کامل شناسایی‌شان کرد. به علاوه، برای چنین افرادی بسیار سخت است که جلوی ترشح مواد آلوده از بدن گرفته شود. شناگران باید مراقب باشند که آب استخر را قورت ندهند. همه افرادی هم که شنا می‌کنند، در صورت بروز مشکل یا بعد از توالت باید به طور کامل بهداشت فردی را رعایت کنند.
شنا علیه چشم
اغلب تصور میشود قرمزی چشم، ناشی از زیاد بودن کلر آب استخر است؛ در حالی‌که واقعیت دقیقاً برعکس است و این مشکل معمولاً ناشی از کم بودن کلر آب است. حتی آن بوی تندی که شناگران تصور می‌کنند به خاطر زیاد بودن کلر آب است، دلیلش این است که کلر آب کم است. مولکول‌های آزاد کلر با نیتروژن و آمونیاک ترکیب می‌شوند و کلرامین ایجاد می‌کنند. افزایش کلر آب، علاوه بر اینکه مانع رشد باکتری‌ها در آب استخر میشود، سبب شکسته شدن پیوند‌های شیمیایی کلرامین و شکسته شدن مولکول‌های آن میشود و مشکلات مربوطه را کاهش می‌دهد. در صورتی‌که کلر آب کم باشد، احتمال عفونت چشم در اثر تماس با باکتری‌های آب افزایش می‌یابد. عفونت چشمی معمولاً علاوه بر قرمزی و التهاب، با درد و ترشح نیز همراه است. در صورتی‌که بعد از شنا، قرمزی چشمتان از حد یک التهاب خفیف فراتر برود و با ترشح همراه باشد، ضرورت دارد به چشم پزشک مراجعه کنید.
کلر که برای ضد عفونی کردن و از بین بردن باکتری‌ها به آب استخر اضافه میشود، به‌خودی‌خود مشکل‌ساز نیست. مشکل زمانی رخ می‌دهد که کلر در مجاورت نیتروژن یا آمونیاک موجود در آب قرار می‌گیرد و از ترکیب این‌ها کلرامین تشکیل میشود. در حقیقت، علت اصلی قرمزی چشم، کلرامین است. عروق سطحی چشم بر اثر تماس با کلرامین، ملتهب و سبب قرمز شدن چشم میشود. کلرامین همچنین لایه موقتی روی قرنیه ایجاد می‌کند که سبب التهاب، حساسیت، خشکی و قرمزی چشم میشود. به این وضعیت، التهاب قرنیه (کراتیت) می‌گویند.
برخلاف بسیاری که تصور می‌کنند درمان این مشکل استفاده از قطره‌هایی است که قرمزی چشم را کم می‌کنند، درمان صحیح این مشکل، استفاده از ترکیباتی نظیر اشک مصنوعی است. اشک مصنوعی، لایه‌ای روی قرنیه ایجاد می‌کند و به آن فرصت می‌دهد تا بهبود پیدا کند. ترکیباتی که قرمزی چشم را کم می‌کنند با منقبض کردن عروق خونی این کار را انجام می‌دهند و قطع این داروها سبب تشدید مشکل خواهد شد. اگر قرمزی و سوزش چشم شدید باشد یا به دفعات تکرار شود، یک راه دیگر، استفاده از عینک شنا است
خشکی پوست شناگران
این مسأله، مشکل شایعی است که علتش حل شدن و از بین رفتن تدریجی چربی محافظ پوست است. این امر موجب کاهش رطوبت لایه شاخی پوست و سبب ایجاد خشکی، پوسته‌پوسته شدن و خارش میشود. این وضعیت با دوش‌های داغ و طولانی که شناگران به انجام آن شهرت دارند و نیز با نشستن طولانی‌‌مدت در جکوزی‌های گرم، بدتر میشود. برای رفع این مشکل می‌توان با کاهش مدت دوش گرفتن و در واقع، با استفاده از یک دوش سریع با آب ولرم، از خشکی بیش از حد پوست جلوگیری کرد و از صابون‌های ملایم‌تر استفاده نمود. همچنین باید بلافاصله پس از خشک کردن بدن با حوله، از یک نرم‌کننده روغنی استفاده کنید. وازلین ساده یا روغن معدنی، از مرطوب‌کننده‌های خوب و ارزان‌قیمت هستند. تجویز داروهای ترکیبی حاوی کورتون، اگر خشکی پوست به اگزما و حساسیت تبدیل شود، ضرورت پیدا می‌کنند.
استخر آب سرد سالم‌تر است؟
بیماریهای بسیاری می‌توانند از طریق استخرها انتشار پیدا كنند اما به‌طور كلی می‌توان آنها را به 2 دسته تقسیم كرد: عفونت‌هایی كه در اثر شنا كردن مستقیم در آب استخر ایجاد می‌شوند و عفونت‌هایی كه با استفاده از وسایل عمومی موجود در استخرها یا راه رفتن و نشستن در كنار استخر ممكن است منتقل شوند. انتقال بیماری از طریق شنا كردن در استخر بیشتر در آبهای گرم اتفاق می‌افتد و میزان آلودگی‌ها در آب گرم بیشتر از آب خنك است، زیرا تاثیر مواد ضدعفونی‌كننده مانند كلر در آب گرم كاهش می‌یابد و میكروب‌ها در این شرایط سریع‌تر رشد می‌كنند بنابراین در آبهای گرم به‌خصوص در جكوزی تعداد میكروب‌ها بیشتر و اثر كلر كمتر خواهد بود.