استئوآرتريت( OA )يا آرتروز

OA شايعترين نوع بيماري مفصلي در دنيا ست .

سن ، مهمترين ريسك فاكتور OA اوليه است . تقريبا 12% افراد بالاي 60 سال و 6% افراد بالاي 30 سال علائم و تغييرات راديوگرافيك OA زانو را دارند . تقريبا همه افراد ، در سنين پيري تغييرات راديو گرافيك OA را پيدا مي كنند . (كاهش فضاي مفصل در اثر از بين رفتن غضروف و  تشكيل استئوفيت ) ولي همه علامت دار نمي شوند .

شدت علائم باليني ارتباط كمي با شدت تغييرات راديوگرافي دارد . OA در سن بالاي 60 بسيار شايع و در سن كمتر از 40 نادر است و در زنان (مخصوصا در سنين بالاتر ) بيشتر از مردان است .

به طور كلي براي ايجاد OA دو عامل اصلي وجود دارد :

1-آسيب پذير شدن مفصل 2- افزايش فشار و وزن وارد شده به مفصل

*روند ايجاد استئوآرتريت :

پس از بروز آسيب ، حتي اگر فوكال(ناحيه اي) باشد به تدريج تمام غضروف مفصل درگير شده و از نظر متابوليكي فعال مي شود          به پايان رسيدن ذخيره ماتريكس  استخوان،  بي نظمي و فيبريلاسيون سطح غضروف كه اول موضعي است و سپس فرا گير مي شود .

تشكيل استخوان و ضخيم شدن سطح زير غضروف ، سفتي مفصلي ، microfracture(شكستگي هاي بسيارريز) و به دليل اختلال در خونرساني حتي مرگ استخوان هم رخ ميدهد . در اغلب مفاصل دچار OA مرحله نهايي ، رسوب كريستال فسفات كلسيم وجود دارد كه مي تواند آغاز گر التهاب و در نتيجه تحريك حس درد باشد . به اين ترتيب OA نوعي بيماري موضعي با تخريب غير يكنواخت غضروف است .

يافته هاي راديولوژيك OA عبارتند از :

_استئوفيت

_كاهش فضاي مفصلي

ريسك فاكتورهاي ايجاد استئوآرتريت عبارتند از :

1-      سن : قويترين ريسك فاكتور براي OA است . در زير 40 سال نادر است . و در بالاي 70 سال ، 50% افراد تغييرات OA را در دست دارند .

2-      ژنتيك : OA يك بيماري ژنتيكي با قابليت توارث بالا است . 50% موارد OA هيپ و دست و 30% موارد OA زانو قابل انتساب به ارث است . ولي استيوآرتريت ژنراليزه ناشي از فرايند پيري است نه ارثي .

3-      استعداد آناتوميكي : OA هيپ در چيني ها و آفريقاييها نادر ولي در قفقازي ها شايع است كه به دليل استعداد آناتوميكي در نژادهاي مختلف است .

4-      ناهنجاري هاي مفصلي

5-      چاقي : به دليل فشار و وزن بيشتر به مفصل ، يك عامل خطر مهم است ، خصوصا براي مفاصل تحمل كننده وزن مثل زانو و كمتر هيپ ، در زنان عامل قويتري نسبت به مردان است و كاهش وزن در زنان موثرتر است .چاقي به دليل عوامل متابوليك سيستميك ، يك ريسك فاكتور براي OA دست است .

6-      استفاده مكرر از مفصل : شامل موارد شغلي و فعاليتهاي فيزيكي و تفريحي ميشود . كشاورزان ، معدنكاران ، كارگران كشتي ها و لنگره ها ، صنايع نساجي ، دوندگان حرفه اي ، دوندگان تفريحي يا غير حرفه اي ، حمل كنندگان بارهاي سنگين

7-      جنس مونث

علائم باليني استئوآرتريت :

درد شايعترين علامت است كه با فعاليت بدتر ميشود (مكانيكال ). درد زانو و هيپ با بالا و پايين رفتن از پله و پياده روي ، و OA دست ، پس از آشپزي بدتر ميشوند . دراوايل درد اپيزوديك و پس از Overuse است ولي به تدريج درد دائمي شده و حتي هنگام شب نيز وجود دارد . خشكي صبحگاهي كمتر از 30 دقيقه است .

در OA زانو هم بدليل ضعف عضلاني كه از روي مفصل عبور مي كنند ، اندام ممكن است پرانتزي شود . در بيشترين بيماران مبتلا به OAزانو ، پارگي منيسك ديده ميشود ، اما به معني تغيير در روند درمان نيست .

تشخيص OA :

هيچ آزموني خوني براي تشخيص OA لازم نيست .

1-      انجام گرافي براي تاييد تشخيص OA هيپ و دست ضروري است ولي براي زانو اگر علائم تيپيك نبود ، يا به درمان اوليه پاسخ نداد . گرافي لازم است و در مراحل اوليه OA اغلب گرافي نرمال است .

2-      در OA يافته هاي راديوگرافيك ارتباط خوبي با وجود و شدت درد ندارد . ممكن است در ابتداي بيماري راديوگرافي طبيعي باشد .

3-      اگر چه MRI ميتواند وسعت پاتولوژي مفاصل مبتلا به OA را نشان دهد ، ولي انجام آن به عنوان بخشي از ازريابي تشخيصي ضرورت ندارد .

درمان OA :

درمان شامل دو بخش دارويي و غير دارويي است . اساس درمان استئوآرتريت غير دارويي است . شامل كاهش وزن ، تقويت عضلات اطراف مفصل و اصلاح دفورميتي ها .

1-      اساس درمان غير دارويي ، كاهش وزن وارده به مفصل و تقويت عملكرد محافظهاي مفصل است : راههاي كاهش بار وزن وارده به مفصل شامل :

A ) پرهيز از فعاليتهايي كه باعث بار اضافي به مفصل در نتيجه درد در آن ميشوند .

B)تقويت قدرت عضلاني كه از روي مفصل عبور ميكنند .

C )پخش كردن بار در سطح مفصل با استفاده از زانو بند ، آتل ، عصا ، يا چوب زير بغل يا walker

D) كاهش وزن در OA زانو و هيپ

در استئو آرتريت مفاصل متحمل وزن مثل هيپ و زانو بايد عصا يا چوب زير بغل يا walker در سمت مقابل استفاده شود .

2-      ورزش : از آنجائي كه كاهش قدرت عضلات اطراف مفصل ، باعث تشديد علائم مي شود . يكي از اجزاء اصلي درمان OA ، تقويت عملكرد عضلات اطراف مفصل است .

ورزشهاي هوازي و استقامتي در آب ، نسبت به ورزشهايي كه با وارد آمدن بار وزن همراهند (مثل دويدن يا Tread mill ) بيشتر تحمل ميشوند tread mill  چندان توصيه نمي شود .

ورزش  در OA هيپ و دست موثر نيست بيشترين ميزان تاثير ورزش در بهبود علائم OA زانو است .

3-      اصلاح دفورميتي ها : در موارد واروس يا والگوس زانو (پاهاي پرانتزي ) مي توان از جراحي يا بريس اصلاحي (زانو بند ) و يا گذاشتن گوه در كف كفش استفاده كرد ولي اغلب بيماران تمايلي به استفاده از آنها ندارند .

در مواردي كه انحراف كشكك وجود دارد مي توان با بستن نوار يا بريس آنرا اصلاح كرد . طب سوزني براي كاهش درد در OA زانو موثر ميباشد .

درمان دارويي :

·         استامينوفن و مسكن هاي ضد التهابي غير استروئيدي : در 40% -30% بيماران عوارض گوارشي شديد با نياز به قطع دارو ايجاد ميشود .اقدامات لازم جهت جلوگيري از عوارض گوارشي از جمله Gl Bleeding (خونريزي گوارشي ) عبارتند از :

1-      دارو پس از غذا خوده شود .

2-      از مصرف دونوع NSAID ( مسكن هاي ضدالتهابي غير استروئيدي)با هم  خودداري شود .

3-      از فرم هاي كم خطر تر استفاده شود مثل بروفن /

·         تزريقات داخل مفصلي استروئيد و اسيد هالورونيك : تزريق استروئيد در موارد شعله وري بيماري به طور حاد و تك مفصلي خصوصا در مواردي كه بيمار همزمان التهاب به دليل رسوب CPPD نيز دارد ، مفيد است اينكار فقط براي 2-1 هفته علائم را برطرف ميكند و اثرش موقتي است . (تزريقات مكرر با فاصله 3 ماه خطر بالايي ندارد )

در OA زانو و هيپ مي توان از تزريق داخل مفصلي اسيد هيالورونيك استفاده كرد .

استفاده از كورتون سيستميك در استئوآرتريت هيچ جايگاهي ندارد .

درمان جراحي :

در مواردي كه درمان هاي رايج طبي موفق نباشند و كيفيت زندگي غير قابل قبول شده باشد ، حداقل راجع به OA زانو و هيپ ، بايد آرتروپلاستي كامل مفصل(تعويض كامل مفصل) هر چه زودتر انجام شود ، چون تاخير در اين جراحي ممكن است باعث شود ميزان بهبودي پس از عمل كاهش يابد .