سندرم روده تحريك پذير

 بسمه تعالي

IBS (سندرم روده تحريك پذير )

تعريف : IBS يك اختلال فانكشنال است كه با به هم خوردن bowel habit ( عادات روده اي ) فرد همراه است و معمولا هيچگونه اختلال ارگانيك در فرد يافت نمي شود . در 70% موارد IBS خفيف است .

اپيدميولوژي:

1-    در افراد جوان (زير 45 سال ) بيشتر ديده مي شود .

2-    در خانمها 3-2 برابر ببيشتر از مردان تشخيص داده ميشود .

تظاهرات باليني IBS:

الف : درد شكم : شايعترين تظاهر درد شكم است . شايعترين محل درد شكم درناحيه هيپوگاستر (زير ناف ) است . و بعد درد در فلانكها (پهلوها ) و كمترين شيوع در منطقه اپيگاستر(بالاي ناف ) قرار دارد . كيفيت درد به صورت درد مبهم (غير sharp) ، و به صورت اپيزوديك است . درد با غذا خوردن ، در طي قاعدگي و استرس روحي بدتر و با دفع مدفوع و دفع گاز بهتر مي شود .

نكته : درد معمول IBS فقط در ساعات بيداري ايجاد مي شود و نبايد بيمار را از خواب بيدار كند (چون ارگانيك نيست ) . البته گاهي اوقات ، IBSشديد باعث بيدار شدن فرد از خواب مي شود .

معيارهاي تشخيص:

1-    وجود درد يا ناراحتي شكمي مكرر حداقل به مدت 6 ماه

2-    بايد حداقل 3 روز در طي ماه 3 ماه گذشته علائم مثل درد شكم را داشته باشد به همراه 2تا از معيارهاي  زير :

A: بهتر شدن درد با اجابت مزاج

B :تغيير در دفعات اجابت مزاج

C: تغيير در شكل و قوام مدفوع

ب:تغيير در عادات روده اي (bowel habit):

ثابت ترين نماي باليني ، تغيير عادات روده اي است . شايع ترين الگو اسهال و يبوست است كه معمولا يكي از آنها غالب مي شود .

يبوست در ابتدا اپيزوديك است ولي در نهايت پايدار ميشود ممكن است  1هفته بطول بيانجامد .

_ يبوست : مدفوع خشك و قطعه قطعه كه با دفع گاز زياد ، دفع موكوس و احساس دفع ناكامل همراه است . ( در فواصل كوتاه دستشويي ميروند ) حتي مي تواند در موارد طول كشيده باعث ايجاد هموروئيد هم شود .

_ اسهال : در IBS دفعات اجابت مزاج بالا ، قوام مدفوع شل ولي حجم آن كمتر از gr 200 است . با دفع موكوس زياد همراه است و اسهال شبانه ندارند .خون در مدفوع ندارند (مگر اينكه با هموروئيد همراه باشد ) . اغلب سوء جذب و كاهش وزن ندارند . اسهال با استرس هيجاني يا غذا خوردن ممكن است بدتر شود .

_ نفخ و تجمع گاز : از تظاهرات شايع IBS  پري سر دل ، افزايش آروغ  يا نفخ است .

در IBS گاز موجود در دستگاه گوارش بيشتر از افراد نرمال نمي باشد ولي بيش از حد آن را حس ميكنند .

_ديس پپسي در 50-25% مبتلايان به IBS ديده مي شود :

1-    سوزش سر دل

2-    سنگيني

3-    پري سر دل

كلا علائم حمايت كننده در IBS عبارتند از :

1-    زور زدن هنگام دفع

2-    احساس فوريت

3-    احساس دفع ناكامل

4-    خروج موكوس

5-    نفخ

نقش عفونت در IBS

IBS ميتواند توسط عفونت هاي گوارشي برانگيخته شود . از جمله ميكروب هاي دخيل ميتوان كمپيلوباكتر ، سالمونلا و شيگلا را نام برد كه توكسين كمپيلوباكتر مثبت ، بيشتر دخيل است .

ريسك هاي فاكتورهاي IBS پس از عفونت به ترتيب اهميت :

1-    مدت طولاني بيماري اوليه

2-    سميت بيشتر گونه باكتري

3-    مصرف سيگار

4-    التهاب مخاطي

5-    جنس زن

6-    افسردگي

7-    حوادث ناگوار زندگي در 3 ماه گذشته

8-    درمان آنتي بيوتيكي براي گاستروانتريت

توجه : سن بالاي 60 سال از IBS پس از عفونت محافظت ميكند .

v    يافته هايي كه بر خلاف تشخيص IBS است :

1-    وجود علائم سيستميك ( تب و كاهش وزن )

2-    سوء جذب يا استئاتوره( دفع مدفوع چرب)

3-    پيشرونده بودن سير بيماري

4-    شروع اولين بار بيماري بعد از سن 40 سالگي

5-    اسهال شبانه

6-    مدفوع حجيم بيش از 200 گرم  يا 300 سي سي در روز

7-    پايداري اسهال پس از 48 ساعت ناشتايي

شرح حال و معاينه باليني دقيق در اثبات تشخيص كمك كننده است و نماهاي باليني مطرح كننده IBS عبارتند از : 1-درد راجع به قسمت تحتاني شكم همراه با تغيير اجابت مزاج در يك دوره زماني بدون تشديد علائم . 2- شروع نشانه ها هنگام استرس يا مشكلات احساسي . 3- فقدان نشانه هاي سيستميك (تب و كاهش وزن ) 4- مدفوع كم حجم و بدون خون

درمان IBS:

1-    قدم اول : دادن اطمينان خاطر به بيمار كه شيوع سرطان در اين بيماري مانند ساير افراد است و اين بيماري بروز سرطان را افزايش نميدهد .

2-    قدم دوم : درمان اصلاح رژيم غذايي است . كاهش غذاهاي نفاخ : (قهوه ، حبوبات ، كلم ، خرما ، نوشابه گازدار ، دي ساكاريدها ) توصيه ميشود .

از مصرف زياد فروكتوز و شيرين كننده هاي مصنوعي (سوربيتول يا مانيتول ) اجتناب شود .بيمار بايد غذايي را كه به نظر ميرسدعلائم را ايجاد ميكند از رژيم غذايي حذف كند .

3-    مصرف پودرهايي كه حجم مدفوع را افزايش ميدهند و گاز روده را به خود ميگيرد : پسيليوم ، سبوس      ( افزايش حجم مدفوع و شل كردن قوان آن و كاهش حس ركتوم ) ثابت شده  كه پودرهاي پسيليوم ميزان دفع باكتريهاي كولون را افزايش داده و نفخ را ميكاهد و احساس درد را در كولون كاهش ميدهد .

تجويز فيبر در گروهي كه يبوست  و درد دارند مفيد است . در صورت غلبه اسهال تجويز فيبر در بعضي بيماران مفيد بوده و اسهال را بهبود مي بخشد .

4-    داروهاي ضد اسپاسم : جهت كنترل درد 30 دقيقه قبل از غذا مصرف ميشوند .

_ هيوسين

_ دي سيكلومين ، عوارض جانبي كمتري دارد .

_بلادونا

_كليدينيوم c

_داروهاي ضد اسهال

_ داوهاي ضد يبوست

_ داروهاي ضد نفخ : به بيماران توصيه ميشود آهسته تر غذا بخوريد و براي جلوگيري از بلع باد هوا از جويدن آدامس يا نوشابه هاي گازدار اجتناب كند . همچنين عدم مصرف غذاهاي نفاخ ، ورزش ، كم كردن وزن و مصرف زغال فعال(شاركول) در بهبود نفخ مفيد است .