مسمومیت با گاز مونواکسید کربن : قاتل پنهان
گاز منو اكسید كربن چيست؟
گاز منو اكسید كربن(CO) گازي سمي، بی‌رنگ و بی‌بو است. عمده‌ترین منبع تولید این گاز سوختن ناقص نفت و گاز است ولی اصولاً در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی خصوصاً در محیط‌های دربسته و فاقد اکسیژن ممکن است تولید شود. استفاده از آبگرمکن یا بخاری‌های مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل بیشترین موارد ابتلا به مسمومیت را تشکیل می‌دهند.
علت اهميت گاز مونوكسيد كربن
این گاز اگر چه سبك‌تر از هواست اما داراي قابلیت انتشار بسيار زيادي در محیط بوده و به سرعت متراكم می‌شود. ازآنجاکه تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون ما 250 برابر بیش از اکسیژن است لذا با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق، به‌سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن‌رسانی به بافت‌های مختلف بدن ازجمله مغز و قلب را دچار اختلال می‌نماید که به علت بی‌رنگ و بی‌بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علائم مسمومیت شدید موردتوجه واقع نشود. لذا سریعا باعث مسمومیت شده و سيستم عصبی فلج می كند. در نتيجه قدرت هرگونه اقدامی از مسموم سلب شده و سپس بيهوش مي شود. و در غلظت هاي بسيار زياد اين گاز، فرد به اغماء رفته و اگر از محيط خارج نشود به مرگ تن در مي دهد.
منابع ایجاد کننده مونوکسیدکربن
آبگرمکن، بخاری دیواری و زمینی، بخاری سیار، شومینه، موتور خانه، اجاق گاز، اجاق با سوخت چوب، لباس خشک کن گازی، گرم کننده های سونا و استخر.
علائم مسمومیت با گاز منواکسید کربن
متأسفانه بسیاری از علائم مسموميت با گاز مونوكسيد كربن شبیه علائم سرماخوردگی هستند و اکثر افراد فکر می‌کنند به دلیل سردی هوا دچار سرماخوردگی شده‌اند و سعی در خوابیدن می‌کنند.
علائم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است. در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد.
از سایر علائم مسمومیت می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشارخون و گاه تنگی مردمک‌ها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغزی شود. مسمومیت شدید با این گاز می‌تواند کشنده باشد.
چگونگی برخورد با افراد مسموم شده با گاز منواکسید کربن
۱- فرد مسموم را از محیط آلوده به هوای آزاد منتقل کنید.
۲- یقه پیراهن و كمربند و لباس‌های تنگ افراد مسموم را باز کنید.
3- خاموش كردن وسايل و سيستم‌هاي حرارتي ساختمان
4- درصورت امکان اكسیژن دهی به فرد مسموم شده
5- باز نگه داشتن راه‌های هوایی و تماس با اورژانس ۱۱۵ در مراحل بعدی درمانی باید مورد توجه قرار گیرد.
به یاد داشته باشید که خارج كردن افراد مصدوم از محیط آلوده و قرار گرفتن در محیط باز از مهمترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شود.
پیشگیری از مسمومیت با گاز مونواكسيد كربن
1. از وسایل گرمایشی استاندارد استفاده نماييد و بخاری‌های بدون دودكش به هیچ عنوان از تولید گاز مونواكسيد كربن جلوگيري نمي كنند.
2. دقت و توجه به داغ بودن دودكش نیز بهترین آزمایش سلامت دودكش است. اگر لوله دودكش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی ازدودكش است و تا برطرف نمودن نقص موجود، به طور موقت با بازكردن قسمتی ازدر یا پنجره تهویه در هواي محیط ایجاد نمائید.
3. ارتفاع دودکش در حالت قائم حداقل 170سانتی متر باشد.
4. كنترل انسداد منافذ مسیر دودكش قبل از راه اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود.
5. داشتن كلاهك مخصوص برای دودكش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از خاموش شدن بخاری و به دنبال آن انتشار گاز بسيار مهم مي باشد.
6. رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز باید آبی باشد و چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد و یا نارنجی باشد، حتما به علت نقص در سوخت رسانی و كمبود اكسیژن در محیط است كه سریعا باید تعمیر و سوخت رسانی شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممكن است هوای كافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منواكسید كربن کند.
7. در صورت استفاده از وسایل گرمایشی هايي مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود.
8. از نصب آبگرمكن در حمام ويا روشن كردن شعله اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری كرد.
9. لوله شومینه مشترک برای چند واحد در صورت کوچک بودن سایز مجرای خروجی و لوله کشی آن باعث برگشت دود از شومینه روشن طبقات پایین به داخل آپارتمان در شومینه خاموش طبقات بالاتر می‌گردد.
10. از به كار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودكش و یا دارای نقص در دودكش جدا خودداری كنید.
11. هیچگاه از چراغ یا بخاری نفتی یا گازی که فاقد دودکش است، درون خانه، به خصوص هنگام خواب استفاده نکنید و از قراردادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب جدا خودداری كنید.
12. تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیر مجرب و بی‌تجربه و یا نصب آنها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می‌شود.